Antycypacja w treningu – pomaga, czy przeszkadza?

Czym właściwie jest antycypacja? Czy spotkaliście się z tym określeniem w odniesieniu do koni?

Spójrzmy jak wygląda ogólne pojęcie antycypacji w słowniku języka polskiego pwn:

Antycypacja to m.in:

– zakładanie czegoś jeszcze nieistniejącego
– oznaka, zapowiedź przyszłych wydarzeń
– przystosowanie się organizmu do bodźców

Te trzy bardzo dobrze określają zachowania koni.

Tak naprawdę każdy koń antycypuje (przewiduje) różne sytuacje i reakcje, stara się wyprzedzać wydarzenia których się spodziewa ale jeszcze nie nastąpiły. Teoretycznie takie zachowanie można nazwać jego poziomem wytrenowania i doświadczeniem życiowym. Koń przewiduje pewne zachowania wewnątrz stada, w komunikacji z innymi końmi i zwierzętami, ale też obcując z człowiekiem.

Czy antycypowanie jest dobre czy złe?

To zależy, o jakim typie antycypacji mówimy. Koń może przewidywać i wyprzedzać nasze zachowania, pomoce jeździeckie, schematy szkoleniowe. Najważniejsze jest to, aby ta antycypacja była pozytywna. Aby nie była powodowana niepokojem i nie niosła za sobą stresu i napięcia. Koń który rozumie pomoce, jest lekki i przepuszczalny ale przy tym ma zaufanie do jeźdźca i jest rozluźniony – ciężko tu zaleźć jakieś negatywy. Jednak jest też druga strona medalu. Nasz wierzchowiec może przewidywać także negatywne sytuacje lub bodźce i będzie się starał ich uniknąć.

Najczęstsze przykłady pozytywnej antycypacji:

– lekkość na pomocach, przepuszczalność, adekwatne odpowiadanie na dosiad, łydkę, wodze, mowę ciała, energię i inne.

Najczęstsze przykłady negatywnej antycypacji:

– kopanie w boks i nerwowość na chwilę przed porą karmienia

– wybieganie z boksu na pastwisko

– caplowanie i nerwowość podczas prowadzenia na wybieg

– strach przed zastrzykami/ weterynarzem/ kowalem

– niechęć do dotyku w miejscach, gdzie była rana/bolesność

– kręcenie się przy siodłaniu/ wsiadaniu w siodło

– chowanie się za wędzidło, caplowanie, spięcie całego ciała na widok rozstawionego parkuru lub jako na przykład reakcja na cmoknięcie w siodle!

– gwałtowne podnoszenie i odsuwanie głowy na widok ręki człowieka, często może następować dosłownie sekundę po próbie uszczypnięcia/ugryzienia

– strach na widok zaparkowanej przyczepy

… i pewnie każdy mógłby wymienić od siebie jeszcze więcej przykładów. Nie jest to strach przed czymś, czego nie znają (worek na śmieci przy drodze) i nie mają negatywnych doświadczeń z tym związanych. Jest to napięcie lub strach przed czymś, co poznały i mają nieprzyjemne skojarzenia z tym związane. Przypomnijcie sobie siebie na przykład podczas wizyty u stomatologa – jeżeli mamy niezbyt przyjemne doświadczenia w kwestii leczenia uzębienia, samo wejście do gabinetu i specyficzny zapach już będzie powiązany z podniesionym ciśnieniem i biciem serca. Bez względu na to, czy będzie to wizyta kontrolna, czy leczenie.

Wiele niepożądanych a czasem nawet agresywnych zachowań bierze się właśnie z antycypacji i chęci uniknięcia negatywnego bodźca.

Często spotykam konie, które kopią, stają dęba, straszą przednimi kopytami, zębami, naskakują w stronę człowieka… ze strachu. Jest to ich wyuczona reakcja obronna na pewne schematy. Być może to była jedyne rozwiązanie, które pomaga ochronić się przed niezrozumieniem ze strony człowieka.

Może znacie sytuację, kiedy jeździec podprowadza konia do schodków do wsiadania. Koń spokojnie przy nich stoi, ale kiedy podnosisz nogę do strzemienia, natychmiast się od nich odsuwa – przewiduje wtedy pewien schemat treningu w siodle.

Może widzieliście konie, które w pewnym momencie zaczynają chaotycznie wykonywać w napięciu ćwiczenia, o które jeździec nie prosił? Spinają grzbiet, robią kilka kroków ciągu w prawo i lewo, cofają się, caplują, chowają za wędzidłem. Jest to związane z niepokojem przed kolejnym ćwiczeniem, którego się spodziewają a które przerasta ich aktualne możliwości lub straciły pewność siebie i pogubiły się w treningu.

Kolejna strona antycypacji – nadmierne wzmocnienie i powtarzanie

To widać zwłaszcza przy nauce sztuczek i trików. Bardzo często – uczymy konia chodu hiszpańskiego. Jesteśmy tak zafascynowani i tak entuzjastycznie nagradzamy każde machnięcie nóżką, że koń uznaje to za najlepsze ćwiczenie na świecie, na dodatek nie wymaga dużo wysiłku. Jaki może być efekt? Kiedy koń nie rozumie nowego ćwiczenia, zaczyna powtarzać wymachy nogami, jakby chciał powiedzieć „wiem, że prosisz o coś trudnego, ale zobacz jak ładnie potrafię machać kopytkami!” – co wtedy? Można zająć umysł konia czymś innym, aby zbytnio nie fixował się nad tym ćwiczeniem i ograniczenie zabaw w kroki hiszpańskie na jakiś czas. Ten sam schemat, za to znacznie bardziej niebezpieczny pojawia się często podczas nauki stawania dęba. Kusząca sztuczka, która świetnie wygląda na filmach i zdjęciach, niestety nie jest wskazana dla każdego konia a na pewno nie dla każdego jeźdźca. Jeżeli koń włączy schemat podobny jak opisany w przypadku kroków hiszpańskich, może się to skończyć niebezpiecznym narowem. Będzie trzeba wtedy nadpisać nowe zachowania nad bardzo mocno wzmocnione stawanie dęba – będzie co robić 🙂

Co robić, jeśli koń antycypuje ćwiczenia w napięciu? Na pewno nie frustrować się, nie dokładać presji, mocnej łydki czy palcata. Lepszym rozwiązaniem w większości przypadków będzie zmniejszenie wymagań, powrót do rozluźnienia i łatwiejszych elementów, zmiana schematu zajęć (może poćwicz w innym miejscu na ujeżdżalni element, który jest nowy w treningu), rozproszenie uwagi i skupienie jej na czymś innym. Można dać koniowi przerwę od danego ćwiczenia i poprawić elementy składające się na nie, przygotowujące konia do tej ewolucji. Być może się pogubił i ciężko mu pod wpływem presji połączyć pomoce. Trenując konie, czasem trzeba zrobić kilka kroków w tył, aby dołożyć brakujące kawałki, a dopiero one pozwolą nam na dalszy rozwój. Czasami mniej znaczy więcej.

Powodzenia!

Ola Najman

                                                                                                                     fot. Grzegorz Przyborowski